سازهای زهی، ویولن، ویولا، ویولن‌سل، کنترباس، آموزش ویولن، ویولن کودکان، اندازه ویولن

گزیده نوشتار

خانواده سازهای زهی در ارکستر

خانواده‌ی ویولن، مهم‌ترین بخش از خانواده سازهای زهی در ارکسترهای کلاسیک است. این خانواده شامل سه ساز اصلی زیر است:

•ویولن (Violin)

•ویولا (Viola)

•ویولن‌سل یا چلو (Cello)

هرچند کنترباس (Double Bass) شباهت ظاهری با این سازها دارد، اما از نظر ساختار و ریشه‌ی تاریخی، به خانواده‌ای قدیمی‌تر به نام «ویول» یا «ویولا دا گامبا» تعلق دارد.

⸻

جایگاه خانواده سازهای زهی در ارکستر

خانواده سازهای زهی معمولاً در سمت راست ارکستر مستقر هستند. صدای نرم‌تر و لطیف‌تر این سازها باعث شده تعداد زیادی از آن‌ها در ارکسترهای سمفونیک استفاده شوند.

در ارکستر، ویولن‌ها به دو گروه تقسیم می‌شوند:

•ویولن اول (ملودی و صداهای بالاتر)

•ویولن دوم (همراهی و صداهای میانی)

⸻

ویولن؛ کوچک‌ترین عضو خانواده

ویولن کوچک‌ترین ساز زهی است و صدای زیرتری نسبت به سایر سازهای خانواده دارد. این ساز:

•از قرن شانزدهم در ایتالیا پدید آمد

•در قرن هجدهم و نوزدهم به شکل مدرن درآمد

•در انواع آکوستیک، الکتریک و هیبرید ساخته می‌شود

لغت “ویولن” از واژه‌ی ایتالیایی Violino به معنای «ویولای کوچک» آمده است.

تکنیک‌های صداسازی در ویولن

•آرشه‌کشی روی سیم‌ها

•پیتزیکاتو (ضربه با انگشت)

⸻

ویولن اول و دوم در ارکستر چیست؟

برخلاف تصور عموم، ویولن اول و دوم از لحاظ ساختار یکی هستند؛ تفاوت آن‌ها در نقش اجرایی در ارکستر است:

•ویولن اول: اجرای ملودی اصلی

•ویولن دوم: همراهی با هارمونی میانی

⸻

اندازه‌ مناسب ویولن برای نوازندگان

انتخاب سایز مناسب ویولن برای راحتی نوازنده بسیار مهم است. سایزها معمولاً بر اساس سن، قد، طول بازو و اندازه‌ی دست مشخص می‌شوند.

⸻

ویولن کودکان

ویولن برای آموزش کودکان در اندازه‌های کوچک‌تری طراحی شده است. از سن ۳ سالگی به بعد، پس از گذراندن دوره‌ی ارف، این سازها در بسیاری از آموزشگاه‌های موسیقی مورد استفاده قرار می‌گیرند و امکان یادگیری زودهنگام را فراهم می‌کنند.

⸻

انواع سیم ویولن

سه نوع اصلی سیم عبارت‌اند از:

•سیم فلزی

•سیم روده‌ای (catgut یا gut)

•سیم ترکیبی (روکش فلز روی روده یا فولاد)

طول عمر سیم ویولن بسته به کیفیت و شدت استفاده، متغیر است و به مرور صدا افت می‌کند.

⸻

ویولن الکتریک یا سایلنت ویولن

ویولن‌های الکتریک برای تمرین بی‌صدا و اجرا با تقویت‌کننده (آمپلی‌فایر) طراحی شده‌اند. برخلاف ویولن‌های سنتی، این سازها جعبه‌ی صدا ندارند و صدای خود را از طریق جک خروجی منتقل می‌کنند. در نتیجه، برای تمرین شخصی، ضبط استودیویی یا اجرای زنده بسیار مناسب‌اند.

⸻

ویولن ۵ سیمی

ویولن پنج‌سیمی با داشتن سیم C اضافه، محدوده‌ی صوتی ویولن و ویولا را هم‌زمان پوشش می‌دهد. این ویژگی باعث شده که معمولاً در قالب سازهای الکتریک تولید شود و در سبک‌های مدرن، فیوژن و حتی جَز مورد استفاده قرار گیرد.

⸻

ویولا؛ صدای گرم‌تر در ارکستر

ویولا کمی بزرگ‌تر از ویولن است و صدای بم‌تری تولید می‌کند. با حدود ۵ سانتی‌متر افزایش در طول نسبت به ویولن، این ساز صدایی گرم‌تر و ملایم‌تر دارد. ویژگی‌های ویولا:

•چهار سیم: دو، سل، رِ، لا

•مناسب برای علاقه‌مندان به گروه‌نوازی

•تکنیکی شبیه به ویولن اما با امکانات محدودتر

•عدم وجود مشکل سوت زدن سیم E

⸻

ویولن‌سل (چلو)

ویولن‌سل یک اکتاو بم‌تر از ویولاست و به دلیل اندازه‌ی بزرگ‌، به‌صورت نشسته نواخته می‌شود. ویژگی‌های آن:

•صدای گرم و عمیق

•کاربرد هم در ارکستر و هم در تکنوازی

•تکیه‌گاهی در پایین ساز (پین) برای استقرار بین زانو

⸻

کنترباس؛ بم‌ترین صدای زهی

کنترباس، بزرگ‌ترین و بم‌ترین ساز زهی ارکستر است. دو روش برای نواختن آن وجود دارد:

•آرشه‌کشی (مثل ویولن)

•پیتزیکاتو (زخمه‌زنی با انگشت)؛ رایج در موسیقی جاز

این ساز احتمالاً از خانواده‌ی «ویول» یا «ویولا دا گامبا» به ارث رسیده و نه از خانواده‌ی مستقیم ویولن.

گردآوری: منیژه ساده

⸻

جمع‌بندی

آشنایی با سازهای خانواده‌ی ویولن، اولین گام برای انتخاب ساز مناسب در مسیر یادگیری موسیقی کلاسیک است.

چه قصد خرید ویولن برای کودک خود داشته باشید و چه بخواهید ویولن الکتریک یا ویولا بنوازید، آگاهی از تفاوت‌ها و ویژگی‌های هر ساز می‌تواند مسیر تصمیم‌گیری را هموارتر سازد.

در ادامه برای آشنایی بیشتر ، از شما دعوت می‌کنیم که در ادامه از فیلمهای نوازندگی بعضی بزرگان دنیای سازهای زهی دیدن نمایید: (برای دیدن ویدئوهای یوتیوب نیاز به VPN دارید.)